Ναός Αγίας Μαρίνας

Υψόμετρο: 520, Έτος ίδρυσης: 1650, Γεωγρ. πλάτος (B)/Γεωγρ. μήκος (Α): 39° 24′ 22″, 23° 7′ 56″

Τρίκλιτη βασιλική, ένα από τα καλύτερα και αντιπροσωπευτικότερα στο είδος τους εκκλησιαστικά μνημεία του Πηλίου. Η σπουδαιότερη βασιλική του Πηλίου χρονολογείται το 17ο αιώνα, με ξυλόγλυπτο τέμπλο και αγιογραφίες, τοπία και ηθογραφίες του ζωγράφου Γ. Παγώνη. Κοντά στην εκκλησία είναι ένα μικρό μουσείο με εικόνες και τέμπλα βυζαντινής τεχνοτροπίας.

Διαβάζουμε σχετικά από το λαογράφο:

...Κάμποσα χρόνια εξάλλου πριν απ' την ίδρυση της πρώτης δημοτικής σχολής στον Κισσό, συγκεκριμένα στα 1745, είχε γίνει η ριζική ανακαίνιση από τους περίφημους ζαπανιώτες (Ηπειρώτες) τεχνίτες, πάνω σε σχέδια του περίφημου τότε στο Πήλιο λαϊκού αρχιτέκτονα Δήμου Ζηπανιώτη του ναού της Αγίας Μαρίνας με κοινή συνεισφορά των κατοίκων και με γενναίες συνδρομές των ταξιδεμένων κισσιωτών.

Ο ναός της Αγίας Μαρίνας, που αποτελεί μια απ’ τις χαρακτηριστικότερες τρίκλιτες βασιλικές του Πηλίου, και μετά την ανακαίνιση του δέχτηκε αθρόες δωρεές. Έτσι με την πολύτιμη συνδρομή των ναυτικών του χωριού, κατασκευάστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα το ονομαστό στο Πήλιο ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού που χρυσώθηκε κιόλας το 1793.

Το τέμπλο τούτο (ο άγνωστος δημιουργός του ίσως να’ ναι ο ίδιος που σ’ αυτά τα ίδια χρόνια κατασκεύασε και τα σχεδόν όμοια, αδελφά θα ’λεγα, τέμπλα της Αγίας Τριάδας στο Μούρεσι και του Αγίου Αθανασίου στο Ανήλιο), είναι ένα από τα αριστουργηματικότερα και αντιπροσωπευτικότερα του κλασσικού τύπου, των τέμπλων δηλαδή που ο ξυλόγλυπτος διάκοσμος τους συγκροτεί συμβολικά θέματα. Εντύπωση ξεχωριστή στο τέμπλο τούτο προκαλεί ο μεγάλος αριθμός των ειδών των ζώων και η τελειότητα στην αναπαράσταση τούτων που χρησιμοποιεί στις θαυμάσιες και με ζηλευτή οικονομία του χώρου λαξευμένες συμβολικές του παραστάσεις ο απαράμιλλος τεχνίτης. Γνωστά και σπάνια ζώα (ως και τάπυροι αναπαριστάνονται) δίνουν άψογο το παρόν τους ανάμεσα στα άλλα φυτικά διακοσμητικά στοιχεία του τέμπλου, σε μια σύνθεση ονειρικής τελειότητας.

Εκτός όμως από το τέμπλο τούτο που αποτελεί πραγματικό θησαυρό για το Κισσό, η Αγία Μαρίνα είχε τη μοναδική τύχη να πλουτισθεί στα 1802 και με τις περίτεχνες παραστάσεις, ακόμα και τοπιογραφίες και ηθογραφίες, που έγιναν απ’ τον περίφημο λαϊκό ζωγράφο του Πηλίου δρακειώτη Γιάννη Παγώνη, όπως βλέπουμε σε μια γωνιά του ταβανιού της εκκλησίας και σήμερα:

"ανιστορήθη και εγκαλωπίησθη το παρών ταβάνι και οι κάμαρες του θείου ναού της Αγίας Μεγαλομάρτιρος Μαρίνης του Χριστού διά χειρός Παγώνη του Κωνσταντή Χηωναδύτι εκ φυλής Πασχαλάδις".

Σημειώνω επ’ ευκαιρία πως δείγματα εξαιρετικής τέχνης, με την οποία διαιωνίζουμε η απαράμιλλη βυζανινή τεχνοτροπία στην κατασκευή των ιερών εικόνων, εκτός των τοιχογραφιών του Παγώνη, παρουσιάζουν και τρεις μισοκατεστραμμένες εικόνες (του Χριστού, του Αγ.Νικολάου και του Ιωάννου του Προδρόμου)που φυλάγονται στο νεοϊδρυμένο απ’ τον Εξωραϊστικό Σύλλογο του χωριού και το εκκλησιαστικό συμβούλιο της Αγίας Μαρίνας, μουσείο.

Εξάλλου πολύ αργότερα, στα 1864 συγκεκριμένα, ο ναός της Αγ. Μαρίνας πλουτίστηκε με μια θαυμάσια Αγία Τράπεζα που αποτελεί δωρεά της ζαγοριανής Ευτέρπης, χήρας Αλεξάνδρου Κασσαβέτη. Σ’ αυτήν υπάρχει και το ακόλουθο αναθηματικό επίγραμμα του ονομαστού ζαγοριανού φιλοσόφου Φιλίππου Ιωάννου:

Ευτέρπη σοι τούτον, Αλεξάνδροιο σαόφρων
χήρη Κασσαβέτου, βωμόν έτενξ’ ιερόν,
ω μάρτυς Χριστοίο Μαρίνη. Τω λιτάνευε
Υψιμέδοντ’ αυτή το όλβι αεί διδόναι
Κασσαβέτου το οίκω ψυχήν δε θανόντος ακοίτου
τάξαι οι ες μακάρων ύψι χοροστασίην.

Δηλαδή (η μετάφραση είναι του Βαγγέλη Σκουβαρά):

Μαρίνα χριστομάρτυρα, την Άγια Τράπεζα ετούτη
στην εκκλησιά σου προσφορά τη φέρνει η Ευτέρπη,
του Κασσαβέτη Αλεξάνδρου χήρα σεμνή και μυαλομένη.
Θερμά μεσίτεψε λοιπόν για να χαρίζει ο Πλάστης
καλοπραγιά σε κείνηνε και στη γενιά του Κασσαβέτη,
και την ψυχή του στο χορό να τάξη των μακάρων.