ΤΣΑΓΚΑΡΑΔΑ

Η Τσαγκαράδα είναι ένα από τα πιο δημοφιλή χωριά του Πηλίου, ίσως το δημοφιλέστερο χωριό του Αν. Πηλίου. Επειδή προσελκύει πάρα πολλούς τουρίστες καθ' όλη τη διάρκεια του έτους έχει αναπτυγμένες υποδομές. Βρίσκεται σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από το Βόλο και έχει υψόμετρο 450 μέτρα. Είναι από τα μεγαλύτερα χωριά του δήμου σε έκταση και αποτελείται από τέσσερις συνοικίες, τον Άγιο Στέφανο, την Αγία Παρασκευή, τον Άγιο Ταξιάρχη και την Αγία Κυριακή. Στη Τσαγκαράδα βρίσκονται και οι δύο πασίγνωστες παραλίες η Φακίστρα και ο Μυλοπόταμος.

Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Μία εκδοχή αναφέρει πως το τοπωνύμιο έχει σλαβική ρίζα και προέρχεται είτε από τη λέξη “τσαγκάρ” που σημαίνει “ωραία τοποθεσία” είτε από τη λέξη “zagrada” που σημαίνει “περίφραξη, φρουρημένος τόπος”. Άλλη εκδοχή θέλει την ονομασία του χωριού να προέρχεται από τα τσαγκάρια, που στη γλώσσα των τσιγγάνων σημαίνει ”τσαντίρια”. Άλλη πάλι σχετίζει την ονομασία με την αραβική λέξη “τσαγκάρ” που σημαίνει βράχος. Τέλος, μια πιο απλοϊκή εκδοχή είναι αυτή που παρουσιάζει τη Τσαγκαράδα που στο παρελθόν αποκαλούνταν Τσαγκαράδες να οφείλει το όνομά της στους πολλούς τεχνίτες παπουτσιών τους τσαγκάρηδες που κατοικούσαν σε αυτή στο παρελθόν.

Το χωριό έχει συνδεθεί με πολλούς μύθους της αρχαιότητας αλλά και με σημαντικές ιστορικές πηγές. Έτσι στη Τσαγκαράδα λέγεται πως έλαβαν χώρα οι εξής σκηνές που αναφέρονται στην αρχαία ελληνική μυθολογία, όπως η Γιγαντομαχία, τα καλλιστεία των τριών θεών , της Ήρας, της Αθηνάς και της Αφροδίτης. Υπάρχουν μαρτυρίες πως στη θέση Καραβοστασιά το 480 π.Χ. καταστράφηκε μέρος του περσικού στόλου του Ξέρξη και σε αυτή τη θέση τοποθετείται η Κασθανία, αρχαία πόλη που τη συναντούμε σε πηγές του Ηροδότου. Ωστόσο, αυτή η εκδοχή ακυρώνεται από τον Γεωργιάδη, ο οποίος υποστήριζε πως η αρχαία Κασθανία βρίσκεται βορειότερα, καθώς ο Ηρόδοτος ανέφερε πως η καταστροφή του στόλου του Ξέρξη λόγω θαλασσοταραχής έλαβε χώρα μεταξύ της Κασθαναίας και της Σηπιάδας, και μάλιστα κοντά στη πρώτη, και πως οι ζημιές περιορίστηκαν καθώς οι ναύτες τράβηξαν μεγάλο μέρος του στόλου στη στεριά. Αυτό λοιπόν προϋποθέτει την ύπαρξη μεγάλης αμμουδιάς , πράγμα που δεν είναι εφικτό στη συγκεκριμένη περιοχή. Το πιθανότερο είναι η πόλη της Κασθαναίας να είχε οικοδομηθεί κάπου κοντά στη σημερινή Μιτζέλα.

Ο πρώτος συνοικισμός της Τσαγκαράδας τοποθετείται στη θέση Παλαιόκαστρο (πάνω από την παραλία Φακίστρα), όπου έχουν βρεθεί αρχαίοι τάφοι και ερείπια αρχαίου τείχους και ακρόπολης, αρχαία νομίσματα που χρονολογούνται στη Μακεδονική περίοδο. Κατά τη περίοδο του Βυζαντίου θεωρείται πως ήταν κατοικημένη. Αρχικά κτίστηκαν οι παραθαλάσσιες περιοχές , αλλά σταδιακά οικισμοί απλώνονται και σε μεγαλύτερα υψόμετρα λόγω της πειρατείας. Το χωριό άρχισε να κτίζεται διαμορφώνοντας τη σημερινή μορφή κατά το 16ο αι.. Κατά τη περίοδο της Τουρκοκρατίας η Τσαγκαράδα ήταν από τα σημαντικότερα “χάσια” του Πηλίου. Αξίζει να σημειωθεί πως πάνω σε αυτό το ζήτημα υπάρχει διχογνωμία καθώς ο καθηγητής κος Πανταζόπουλος έχει διατυπώσει την άποψη πως η Τσαγκαράδα συγκαταλεγόταν στα “βακούφια”ήδη από το 1614 γεγονός που μαρτυρά μια ιεροδικαστική απόφαση του 1615. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνταν με τη σηροτροφία , τη παραγωγή και το εμπόριο μεταξιού, τη κατασκευή μάλλινων υφασμάτων. Μετά την απελευθέρωση η Τσαγκαράδα αποτέλεσε αξιόλογο εμπορικό και πνευματικό κέντρο, γεγονός που μαρτυρούν η Αχιλλοπούλειος Εμπορική Σχολή, η Νανοπούλειος Σχολή και το Καρτάλειο Δημοτικό Σχολείο για τα οποία θα γίνει περαιτέρω λόγος παρακάτω. Στα τέλη του 19ου αι. κάτοικοι της Τσαγκαράδας που μετανάστευσαν σε Αίγυπτο , Σμύρνη , Κωνσταντινούπολη θα αποτελέσουν αργότερα ευεργέτες του χωριού και της ευρύτερης περιοχής.

Όπως ήδη έχει αναφερθεί η Τσαγκαράδα υπήρξε πνευματικό κέντρο. Το 1865 ιδρύεται σε αυτή η Αχιλλοπούλειος Εμπορική Σχολή , κληροδότημα των αδερφών Σοφοκλή και Ευάγγελου Αχιλλόπουλου. Αρχικά λειτουργούσε ως σχολείο και έπειτα ως Εμπορική Σχολή, στην οποία φοιτούσαν άτομα από όλη την Ελλάδα. Η σχολή λειτουργούσε κανονικά μέχρι το 1955, όπου αναστάλθηκε η λειτουργία της καθώς ο σεισμός που συνέβη εκείνο το διάστημα προσέβαλε την ασφάλεια του κτιρίου. Στο εξής τις λειτουργίες της Σχολής θα φιλοξενήσει το Νανοπούλειο , ενώ σταδιακά θα μειωθούν οι μαθητές και σιγά – σιγά θα παρακμάσει. Το 2001 θα γίνουν οι απαραίτητες εργασίες για την αναστήλωση του κτιρίου. Στο εξής η σχολή θα φιλοξενήσει διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, τη δημοτική βιβλιοθήκη και θα εγκαινιαστεί σε αυτή το λαογραφικό μουσείο μινιατούρας. Το κτίριο αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα που έχει να επιδείξει το χωριό.

Σημαντικά αξιοθέατα της Τσαγκαράδας είναι επίσης :

Κέντρο της Τσαγκαράδας και σημαντικό αξιοθέατο αποτελεί η πλατεία της Αγίας Παρασκευής στην οποία δεσπόζει ο επιβλητικός πλάτανος χιλίων ετών και αποτελεί ένα από τα γηραιότερα δέντρα της Ευρώπης. Έχει περίμετρο 15μ. και οι ρίζες του φτάνουν 4μ. κάτω από την πλακόστρωτη πλατεία. Η μακροζωία του αποδίδεται στις κρήνες που υπάρχουν κάτω από την πλατεία. Στην πλατεία υπάρχει επίσης ο ναός της Αγίας Παρασκευής που ανεγέρθηκε το 1719 και ανακαινίσθηκε 1909 με δωρεά του Νικόλαου Στακού, μεγάλου ευεργέτη του χωριού. Κάτω από την πλατεία υπάρχουν δύο όμορφες μαρμάρινες κρίνες σε τοξωτό πετρόχτιστο υπόστεγο και χώρος αναψυχής για τα παιδιά. Επιπλέον σε κοντινή απόσταση δεσπόζουν όμορφα αρχοντικά. Δύο λιθόστρωτα καλντερίμια ξεκινούν από την Αγία Παρασκευή εκ των οποίων το ένα οδηγεί στο ναό του Αγίου Γεωργίου και το άλλο στη Νανοπούλειο Σχολή , στην Αχιλλοπούλειο Εμπορική Σχολή και στο ναό του Αγίου Παντελεήμονα, πίσω από τον οποίο υπάρχει ένα μονοπάτι με ένα όμορφο πέτρινο γεφυράκι που οδηγεί στο δρόμο προς τη παραλία του Μυλοποτάμου.

Η Νανοπούλειος Σχολή για την οποία έγινε ήδη μια σύντομη αναφορά αποτελεί κληροδότημα του μεγάλου ευεργέτη Νικόλαου Νανόπουλου. Πρόκειται για ένα θαυμάσιο νεοκλασικό λιθόκτιστο κτίριο που ανεγέρθηκε το 1909 και ανακαινίσθηκε το 1993 διατηρώντας αναλλοίωτη την αρχική του όψη. Αρχικά λειτούργησε ως οικονομικό γυμνάσιο και στο πέρασμα των χρόνων φιλοξένησε τους μαθητές του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου . Σήμερα φοιτούν σε αυτό οι μαθητές των χωριών της Τσαγκαράδας, του Μουρεσίου και του Ξουριχτίου. Στο προαύλιο χώρο του συχνά διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι η UNESCO το 1985 χαρακτήρισε το κτίριο έργο τέχνης.

Πανέμορφη είναι η πλατεία των Αγίων Ταξιαρχών όπου υπάρχει η ομώνυμη εκκλησία με το βενετσιάνικου τύπου τέμπλο , η οποία χρονολογείται το 1746. Στο προαύλιο χώρο ξεδιπλώνεται η πλακόστρωτη πλατεία την οποία την κοσμούν ο όμορφος πλάτανος, μία μεγάλη φλαμουριά, μία πικροκαστανιά και μια ιδιαίτερη μαρμάρινη κρήνη με τέσσερις κρουνούς. Αξίζει να σημειωθεί πώς κάτω από την πλατεία είναι η θέση Πλατανάκια με απεριόριστη θέα σε βουνό και θάλασσα.

Σε μικρή απόσταση από την πλατεία των Αγίων Ταξιαρχών βρίσκεται το Καρτάλειο Δημοτικό Σχολείο, δωρεά του Ιωάννη Καρτάλη που υψώθηκε στα τέλη του 19ου αι.. Πρόκειται για ένα εξαίσιο νεοκλασικό πέτρινο κτίριο, με υπερυψωμένες τις πλαϊνές πλευρές του και διακοσμημένες με αετώματα . Όλα τα ανοίγματα του κτιρίου πλαισιώνονται με μάρμαρο. Δυστυχώς σήμερα το κτίριο έχει εγκαταλειφθεί.

Ιδιαίτερα δημοφιλές αξιοθέατο στη Τσαγκαράδα αποτελεί το Παλιό Γεφύρι που βρίσκεται στην είσοδο της Τσαγκαράδας καθώς έρχεται κανείς σε αυτή από την εθνική οδό Βόλος-Μηλιές -Τσαγκαράδα. Πρόκειται για ένα πέτρινο τοξωτό γεφύρι που χτίστηκε το 1728, με το τόξο του να έχει άνοιγμα 12 μέτρα , ύψος 6μ. και μήκος 18μ. Χτίστηκε για να γεφυρώσει το φαράγγι του Μυλοποτάμου ανάμεσα σε Τσαγκαράδα και Ξουρίχτι. Από εκεί ξεκινά η κατάβαση του φαραγγιού.

Στη Τσαγκαράδα αξίζει να κάνει κανείς μια στάση στην περίφημη λιθόστρωτη πλατεία του Αγίου Στεφάνου , όπου βρίσκεται ο ομώνυμος ναός που οικοδομήθηκε το 1772 ο οποίος γιορτάζει στις 2 Αυγούστου, όπου διοργανώνεται λαϊκό πανηγύρι. Πίσω από το ναό υπάρχει ένας λόφος κατάφυτος με πεύκα και χλόη όπου μπορεί να αφουγκραστεί το θρόισμα των φύλλων του πεύκου, να ξαπλώσει κάτω από τα δέντρα και να απολαύσει την υπέροχη θέα στο βουνό.

Στο χωριό υπάρχουν αρκετά σημεία με θέα σε βουνό και θάλασσα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι λόφοι Άθωνα και Κούτρα. Ο πρώτος σε υψόμετρο 820μ. γοητεύει με την άγρια βλάστηση του δάσους. Αποτελεί μοναδική ευκαιρία για το ταξιδιώτη να περιηγηθεί στο βουνό και να απολαύσει το μεγαλείο της φύσης. Εκεί υπάρχει και το ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου. Ο δεύτερος λόφος αποτελεί μοναδική τοποθεσία στο χωριό καθώς προσφέρει πανοραμική θέα σε βουνό και θάλασσα και η πρόσβαση είναι πολύ εύκολη αφού από το σημείο που μπορεί κανείς να αφήσει το όχημά του χρειάζεται να διανύσει μονάχα 100 μέτρα, ακολουθώντας το πέτρινο καλντερίμι.

Αξίζει να σημειωθεί πώς στο χωριό της Τσαγκαράδας έχουν καταμετρηθεί περίπου 40 εκκλησίες και μοναστήρια.